Văn hóa âm nhạc Việt Nam như một dòng chảy bất tận, liên tục với nhiều nhánh nhỏ mang các thể loại âm nhạc khác nhau. Điều này đã tạo nên một nền văn hóa âm nhạc Việt Nam với nhiều cung bậc cảm xúc và sắc thái khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ những dòng nhạc truyền thống tạo nên nét đặc sắc riêng cho văn hóa âm nhạc Việt Nam.
Nội dung bài viết:
1. Chèo
Tuy nhiên, với thể loại chèo mới xuất hiện vào thế kỷ 15, vua Lê Thánh Tông đã không cho phép biểu diễn chèo trong cung đình do ảnh hưởng của đạo Khổng. Sau đó tiếp tục chèo về phía những người nông dân theo kịch bản lấy từ truyện kể bằng chữ Nôm. Vào thế kỷ 18 ở các vùng nông thôn, âm nhạc chèo dần phát triển mạnh mẽ và đạt đến đỉnh cao vào cuối thế kỷ 19.
Một số vở chèo nổi tiếng thời này như Quan Âm Thị Kính, Kim Nham, Trương Viên, Lưu Bình – Dương Lễ…
Đến đầu thế kỷ 20, chèo chính thức được dàn dựng và trở thành một loại hình chèo văn minh, cho ra đời nhiều truyện cổ tích như truyện Nôm, nàng Tô Thị, Nhị Độ Mai…
Nhạc cụ được sử dụng nhiều nhất trong chèo là trống chèo. Trống là một phần của văn hóa Việt Nam cổ xưa và nông dân thường đánh trống để biểu diễn chèo và cầu mưa.
2. Hát xẩm
Xẩm ngày xưa có nhiều tên gọi như hành quân, xẩm quân… Nhiều người vẫn cho rằng xẩm là kiểu tụng của những người ăn xin, nhưng thực tế, những người ăn xin sử dụng xẩm để trở thành phương tiện giành giật mạng sống của họ.
Hát xẩm là một thể loại âm nhạc dân gian khác với các thể loại âm nhạc khác, quan họ sẽ là gốc, đầu phố, bến đò, góc chợ. Từ khi xuất hiện, hát Xẩm thường gắn với hoạt động giải trí của người dân sau khi kết thúc một vụ mùa bội thu.
Mô thức âm nhạc của hát Xẩm vô cùng rực rỡ bởi nó mang tính quốc tế nội tâm, từ đó ẩn chứa những tâm tư, nguyện vọng của con người đối với quê hương, ca ngợi công cha, tình mẹ, tình yêu đôi lứa, bạn bè. …Thông thường, các làn điệu Xẩm đề cập đến những yếu tố của cuộc sống. Thường các nghệ nhân hát Xẩm hay chọn những bài thơ có nội dung yêu nước, yêu nước chống ngoại xâm để hát làn điệu Xẩm.
Ở thời phong kiến, hát Xẩm sẽ có những ca từ phản kháng những áp bức, bất công, cường quyền, bênh vực và chống lại những số phận bất hạnh bị chà đạp, áp bức.
3. Hát quan họ
Dân ca Quan họ là một hình thức hát giao duyên, trong đó các anh sẽ mặc trang phục truyền thống khăn xếp, áo dài và các cô em gái xinh xắn trong bộ ba, bảy người đầu đội thúng, đội nón lá. Anh em với những câu đối giản dị, trìu mến, lời ca cổ truyền xứ người không cần nhạc đệm mà đầy nhạc tính.
Các nghệ nhân quan họ sẽ có kỹ năng và kiến thức để hát nền, bổng, ngân vang và ngân vang nhiều làn điệu, giọng ca quan họ. Họ cũng chính là những người đã sáng tạo ra các làn điệu, gìn giữ và trao truyền di sản quý giá này cho thế hệ trẻ sau này.
4. Hát chầu văn
Chầu Văn là một loại văn mẫu trong các bài Chầu văn truyền thống của Việt Nam và thường xuất hiện trong nghi lễ Tứ phủ và tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần.
Hát thờ sẽ sử dụng âm nhạc tâm linh với lời lẽ trau chuốt, trang nghiêm, mang ý nghĩa thờ cúng. Nguồn gốc của thể loại hát Chầu Văn xuất phát từ vùng đồng bằng Bắc Bộ với thời gian phát triển lâu nhất từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20.
Tuy nhiên, khoảng năm 1954, thể loại văn học dần mai một vì bị coi là một hình thức mê tín dị đoan.
5. Ca trù
Nghệ thuật Ca Trù là một thể loại âm nhạc truyền thống lịch sử ở miền Bắc Việt Nam khi kết hợp hát với các nhạc cụ dân tộc khác.
Từ thế kỷ 15, ca trù đã được giới quý tộc yêu thích và trở thành một loại hình ca khúc cung đình.
Ca Trù sử dụng ngôn ngữ âm nhạc phức tạp và tinh tế, người biểu diễn sẽ sử dụng nhiều thể loại văn học như phú, truyện, ngâm thơ, đặc biệt là hát nói. Ngày 1 tháng 10 năm 2009, UNESCO đã chính thức bổ sung Ca Trù vào danh sách di sản phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
6. Hò
Hò là một loại hình dân ca, diễn xướng rất phổ biến trong đời sống, văn hóa của người dân miền Trung và Nam Bộ. Hò bắt nguồn từ việc sông nước để nói lên tình cảm của người lao động.
Các loại hò phổ biến nhất là hò tháp, kéo lưới, hò khoan, hò mái, giã gạo, kéo gỗ, xay lúa, v.v.
Điệu múa xuất hiện nhiều trong các cuộc vui chơi, giải trí của những đêm mất ngủ khi trai gái rủ nhau đi chơi hay chèo thuyền trên mặt nước.
7. Nhạc cung đình
Nhã nhạc cung đình Huế là một thể loại nhã nhạc được chơi trong các lễ hội cung đình thời phong kiến của các triều đại nhà Nguyễn.
Năm 2003, Nhã nhạc cung đình Huế được UNESCO công nhận là Kiệt tác phi vật thể và truyền khẩu.
8. Nhạc tài tử
Đờn ca tài tử là một trong những loại hình âm nhạc dân tộc của Việt Nam được UNESCO công nhận trong danh mục di sản văn hóa truyền thống phi vật thể và có sức ảnh hưởng rộng lớn đến 21 tỉnh, thành phía Nam.
Từ cuối thế kỷ 19, loại hình đờn ca tài tử Nam Bộ bắt đầu xuất hiện, loại hình nghệ thuật này được những người trung niên, nam nữ thanh niên các vùng quê Nam Bộ hát sau giờ lao động.
9. Những câu hỏi thường gặp
Câu hỏi 1: Âm nhạc có tác động tích cực như thế nào đến tâm trạng của con người?
Câu trả lời 1: Âm nhạc có thể có tác động tích cực đáng kể đến tâm trạng của con người. Nghiên cứu đã chứng minh rằng nghe nhạc yêu thích có thể kích thích sản sinh endorphin, một loại hormone giúp cải thiện tâm trạng và làm giảm căng thẳng. Âm nhạc cũng có khả năng kích thích các vùng não liên quan đến cảm xúc và gợi lên những kí ức tốt đẹp, giúp tạo ra cảm giác hạnh phúc và sảng khoái.
Câu hỏi 2: Âm nhạc có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển trí tuệ của trẻ em?
Câu trả lời 2: Âm nhạc có một vai trò quan trọng trong sự phát triển trí tuệ của trẻ em. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc học nhạc và chơi nhạc có thể cải thiện khả năng tư duy logic, sự tập trung và khả năng giải quyết vấn đề của trẻ. Ngoài ra, việc tiếp xúc với âm nhạc từ nhỏ cũng giúp trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ, sự sáng tạo và khả năng giao tiếp.
Câu hỏi 3: Âm nhạc có vai trò gì trong việc duy trì và phát triển văn hóa của một quốc gia?
Câu trả lời 3: Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển văn hóa của một quốc gia. Âm nhạc thường phản ánh những giá trị, truyền thống và lịch sử của một dân tộc. Nó là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ, lễ hội và sự kiện văn hóa quan trọng. Âm nhạc cũng có khả năng giao tiếp và truyền đạt thông điệp, giúp thể hiện sự đa dạng và đặc trưng của mỗi quốc gia.
Hi vọng với những thông tin chia sẻ trên đây, bạn đọc đã có thêm thông tin để hiểu biết thêm về nền tảng của các thể loại âm nhạc truyền thống tạo nên nét đặc sắc riêng cho văn hóa âm nhạc Việt Nam. Hãy thường xuyên ghé thăm chuyên mục này để có thêm nhiều thông tin hữu ích nhé.
